Skręcenie barku
Skręcenie występuje, gdy bark doznaje gwałtownego i nieoczekiwanego urazu lub wykonuje przesadny i nienaturalny ruch, który przekracza zakres fizjologiczny stawu. Dochodzi do tymczasowej zmiany anatomicznych połączeń w obrębie stawu, której bezpośrednią konsekwencją jest rozciągnięcie z mniej lub bardziej widocznym rozerwaniem więzadeł i okołostawowych tkanek miękkich. W przeciwieństwie do zwichnięcia, w którym utrata łączności między głowami kości jest trwała, pod koniec skręcenia końcówki kości wracają na swoje miejsce.
Zasadniczo wszystkie stawy mogą ulec skręceniu, ale te, które są mniej ograniczone i mają większą swobodę ruchu, takie jak kostka, kolano i ramię, są bardziej narażone.
Kto jest narażony?
Skręcenia barku są powszechne, zwłaszcza wśród sportowców uprawiających sporty szybkie lub kontaktowe, takie jak narciarstwo zjazdowe, narciarstwo wodne, futbol amerykański, rugby i zapasy. W tym przypadku są zazwyczaj wynikiem upadku na bark lub rzadziej na wyprostowane ramię. Jednak ten uraz nie dotyczy tylko i wyłącznie sportowców: każdy, kto dozna przypadkowego upadku, kolizji lub wypadku samochodowego jest narażony na skręcenie. Ponadto istnieją czynniki predysponujące do skręcenia barku, takie jak wrodzone i nabyte nieprawidłowości w budowie kości, rozluźnienie więzadeł, wady postawy lub pewien stopień niestabilności stawu nabyty w wyniku wcześniejszych urazów lub złamań.
Anatomia i ruchy
Bark jest bardzo złożonym stawem, który łączy ramię z tułowiem. Tworzy go łopatka, kość ramienna, obojczyk i mostek. Te cztery kości łączą się, tworząc pięć stawów: staw łopatkowo-ramienny (między łopatką a kością ramienną), staw mostkowo-obojczykowy (między mostkiem a obojczykiem), staw barkowo-obojczykowy (między wyrostkiem barkowym łopatki a obojczykiem) oraz staw łopatkowo-żebrowy i podbarkowy. Staw barkowy jest również najbardziej ruchomym stawem w ludzkim ciele: złożony układ mięśni i ścięgien pozwala barkowi na bardzo szeroki zakres ruchów przy jednoczesnym zachowaniu stabilności (również dzięki więzadłom). Główne ruchy, w których uczestniczy bark, to gdy odsuwamy ramię od tułowia – bark wykonuje odwodzenie – i gdy przybliżamy ramię do tułowia – wówczas bark wykonuje przywodzenie. Bark zgina się, gdy wysuwamy ramię do przodu; podczas wyprostu, który ma węższy zakres, bark natomiast przesuwa ramię do tyłu. Inne ruchy to zgięcie-wyprost w płaszczyźnie poziomej z odwodzeniem ramienia oraz rotacja wewnętrzna i zewnętrzna ramienia.
Jakie ruchy są przyczyną skręcenia? Zasadniczo są to nagłe, nienaturalne ruchy barku, np. spowodowane bezpośrednim uderzeniem lub upadkiem na bark w odwodzeniu lub nadmiernym skrętem samego stawu. Rezultatem jest rozciągnięcie więzadeł ponad ich wytrzymałość z możliwym zerwaniem tworzących je włókien. Można wyróżnić 3 stopnie skręcenia:
- skręcenie pierwszego stopnia, w którym dochodzi do rozciągnięcia więzadeł bez ich zerwania
- skręcenie drugiego stopnia , w którym dochodzi do częściowego zerwania więzadeł, co powoduje krwawienie i obrzęk.
- skręcenie trzeciego stopnia, w którym więzadło zostaje całkowicie zerwane. W przeciwieństwie do skręceń niższych stopni, powoduje ono niestabilność stawu.
Objawy
Charakterystycznym objawem skręcenia barku jest ostry, tępy, pulsujący ból w okolicy barku, który promieniuje do sąsiednich obszarów ciała. Ból może wystąpić natychmiast po urazie lub może pojawiać się stopniowo lub za jakiś czas, czasami umożliwiając ukończenie wykonywanej aktywności fizycznej.
Obrzęk występuje zawsze i jest spowodowany zarówno obrzmieniem wynikającym ze stanu zapalnego tkanek okołostawowych, jak i krwisto-surowiczym wysiękiem, który może pojawić się wewnątrz stawu. Zapalenie tkanek i wysięk mogą dawać uczucie ciepła w barku.
Na skórze może pojawić się wybroczyna, która w przypadku skręcenia trzeciego stopnia może być duża. Bezpośrednio po skręceniu pewna niemoc funkcjonalna spowodowana bólem uniemożliwia w mniejszym lub większym stopniu poruszanie stawem. W skręceniach trzeciego stopnia niemoc funkcjonalna jest związana nie tylko z bólem, ale także z powstałą niestabilnością stawu.
Wszystkie skręcenia, które wywołują silny ból, muszą być niezwłocznie ocenione przez lekarza.
Diagnoza
Lekarz może zastosować określone badania diagnostyczne, takie jak prześwietlenie rentgenowskie, aby wykluczyć obecność zwichnięcia lub złamania. Ultradźwięki i jądrowy rezonans magnetyczny wykorzystuje się do lepszej oceny stopnia uszkodzenia więzadeł i torebki stawowej oraz do uwidocznienia wszelkich wysięków wewnątrzstawowych.
Leczenie
W ostrej fazie skręcenia stosowanie zimnych okładów na bark pomaga złagodzić ból i zmniejszyć obrzęk: krioterapia lodem lub woreczkami chłodzącymi powinna być stosowana kilka razy w ciągu dnia, przez okresy 15-20 minut, na przemian z okresami odpoczynku. Staw należy utrzymywać w jak największym bezruchu, aby zmniejszyć naprężenia i aktywność mięśni. Zaleca się także założenie na bark i ramię bandażu uciskowego lub aparatu ortopedycznego w celu unieruchomienia stawu. Podawanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) lub opioidowych leków przeciwbólowych jest wskazane w przypadku skręceń, które są na tyle poważne, że powodują znaczny ból. W takich przypadkach, jeśli występują wysięki lub złamania, można również zastosować leczenie przeciwzakrzepowe.
Po zakończeniu ostrej fazy, gdy obrzmienie i wysięk wchłoną się, lub po zabiegu chirurgicznym (zwykle koniecznym w przypadku skręceń trzeciego stopnia z całkowitym zerwaniem więzadeł lub w przypadku towarzyszących złamań) należy koniecznie stopniowo ponownie zacząć używać barku, aby jak najszybciej przywrócić sprawność funkcjonalną stawu: program rehabilitacji zostanie opracowany w zależności od rodzaju urazu lub operacji. W tej fazie i do czasu całkowitego wygojenia wskazane może być wsparcie barku w codziennych czynnościach za pomocą odpowiedniego aparatu ortopedycznego składającego się z wyściełanej opaski unieruchamiającej z konstrukcją podtrzymującą ramię i stabilizatorami obręczy barkowej.
