Co to jest?

Rwa kulszowa występuje, gdy ból promieniuje od pleców do kończyny dolnej i od pośladków aż do stóp. Ból może być zlokalizowany z tyłu (okolica pośladka, tył uda i nogi)  i rozchodzić się do podeszwy stopy lub promieniować do bocznej części uda i nogi w kierunku tylnej części stopy i dużego palca.  Ból promieniujący od odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa spowodowany uciskiem na nerwy (ból korzeniowy) jest często opisywany jako ostry, kłujący, stosunkowo dobrze odgraniczony, podobny do porażenia prądem. Mogą towarzyszyć mu zmiany w odczuwaniu, takie jak mrowienie, drętwienie, zmniejszona siła niektórych grup mięśni w nodze, stopie, udzie i wynikające z tego trudności w chodzeniu.

Zaburzenie to może być jedno- lub obustronne, tj. może występować tylko po jednej stronie lub po obu stronach

Przyczyny 

Rwa kulszowa może być spowodowana stylem życia, w tym złą postawą przy pracy biurowej przez wiele godzin. Może również wynikać z nadmiernego napięcia mięśni przykręgosłupowych, zwyrodnień krążków międzykręgowych, przykurczów mięśni lub chorób takich jak osteoporoza, guzy lub zapalenie stawów kręgosłupa. 

Przyczyn rwy kulszowej może być więc wiele, a wśród nich są:

• ciężka praca fizyczna
• sporadyczne podnoszenie ciężarów
• wielokrotne skręcanie tułowia
• zmiany patologiczne w krzywiźnie kręgosłupa
• przebyte operacje kręgosłupa (nawroty przepukliny).

W większości przypadków przyczyną jest jednak przepuklina dysku w czwartym lub piątym krążku międzykręgowym w odcinku lędźwiowym, uciskająca korzeń nerwu kulszowego, największego i najdłuższego nerwu w ludzkim ciele.

Powiązanie między dwoma ostatnimi dyskami lędźwiowymi a korzeniami nerwów rdzeniowych L5-S1 leży u podstaw częstego występowania bólu korzeniowego (rwy kulszowej) na tym poziomie.

Objawy

Głównym objawem rwy kulszowej jest oczywiście, jak już wspomniano, ból promieniujący od okolicy nerek do mięśni pośladkowych i uda, schodzący do czubka pierwszego i drugiego palca. Często odczuwane jest również mrowienie lub silne pieczenie. Pierwszą, odruchową reakcją naszego organizmu jest skurcz mięśni, ograniczający ruch w celu ochrony porażonego odcinka.

Skurcz mięśni, często jednostronny, skraca włókna mięśniowe i powoduje lekką rotację tułowia, dodatkowo uciskając kręgosłup, a w niektórych przypadkach zwiększając nacisk wypukliny lub przepukliny na rdzeń kręgowy lub korzeń nerwowy.

Objawy mogą pojawić się nagle i mieć charakter upośledzający. Mogą też wystąpić po nagłym ruchu lub bez widocznej przyczyny. Wysiłek, a także kaszel i codzienne czynności mogą nasilać ból.

Ostre objawy mogą utrzymywać się przez kilka dni, a następnie stopniowo ustępują (u 85% po okresie od 30 do 60 dni). 

Rozległe badania kliniczne i instrumentalne są konieczne, jeśli pojawiają się również objawy związane ze zwieraczem, takie jak nietrzymanie moczu, postępujący deficyt funkcji ruchowych i utrzymujący się deficyt funkcji sensorycznych.

Diagnoza

Rozpoznanie bólu nerwu kulszowego polega głównie na przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego (historia choroby, początek i charakterystyka objawów) oraz dokładnej i ukierunkowanej obserwacji klinicznej. Badaniami, które mogą potwierdzić podejrzenie rwy kulszowej są:

• RTG odcinka grzbietowo-lędźwiowego i lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa – przydatne do ustalenia stopnia zwyrodnienia dysków, urazów kręgów, spondylolizy (ześlizgiwania się jednego kręgu na drugi) lub zmian patologicznych w krzywiznach kręgów;
• Rezonans magnetyczny (MRI) kręgosłupa lędźwiowego – niezbędny do ustalenia, czy występuje ucisk przepukliny, guzy, przerzuty lub poważne zmiany patologiczne struktur kostnych o charakterze zapalnym;
• Tomografia komputerowa kręgosłupa lędźwiowego – przydatna w przypadku wcześniejszego urazu kręgosłupa lub jeśli istnieją przeciwwskazania do wykonania MRI;
• Badanie elektromiograficzne (EMG) – ważne dla dalszego potwierdzenia upośledzenia przewodnictwa nerwowego.

Leczenie

Leczenie schorzenia musi być dopasowane do przyczyny, dlatego bardzo ważne jest, aby skonsultować się ze specjalistą, który zdecyduje o najbardziej odpowiednim sposobie działania. Leżenie w łóżku nie przynosi poprawy i powinno być ograniczone do najwcześniejszych etapów w zależności od odczuwanych objawów. Zamiast tego wskazana jest ostrożna wczesna mobilizacja i leczenie farmakologiczne (leki przeciwzapalne i zwiotczające mięśnie); w przypadkach opornych na leczenie zalecane jest podawanie kortykosteroidów.

Gdy tylko ból i związane z nim objawy ustąpią, należy rozpocząć rehabilitację w celu zidentyfikowania głównych czynników leżących u podstaw rwy kulszowej, przywrócenia równowagi postawy miednicy oraz odcinka lędźwiowo-krzyżowego i grzbietowo-lędźwiowego kręgosłupa.

Kolejnym krokiem jest przyswojenie odpowiednich strategii ruchowych, które pozwolą zapobiec dalszym ostrym objawom, np. poprzez łagodne programy ćwiczeń i rozciąganie mięśniowo-ścięgniste.

Leczenie zazwyczaj obejmuje ograniczenie aktywności fizycznej w celu rozluźnienia mięśni i zakaz dźwigania ciężarów w celu odciążenia kręgosłupa; podawane są również środki przeciwbólowe i przeciwzapalne, a fizjoterapia jest stosowana w celu zmniejszenia przykurczów i reedukacji odcinka lędźwiowego i całego kręgosłupa w celu skorygowania postawy. Pomoce ortopedyczne w postaci termoformowalnych wyściełanych gorsetów przeznaczonych do stabilizacji i odciążenia kręgosłupa są również niezbędne w przypadku rwy kulszowej, aby zminimalizować ból i utrzymać tułów we właściwej pozycji.