Co to jest?

Wygięcie kręgosłupa, inaczej „hiperkifoza” lub „kifoza grzbietowo-lędźwiowa” (zlokalizowana w dolnej części pleców) jest uwypukleniem fizjologicznej krzywizny kręgosłupa wiążącym się z przekroczeniem wartości kątowych określonych dla normalnej populacji (powyżej 40-45°). Oznacza to, że w górnej części pleców tworzy się prawdziwy garb, a temu zawsze towarzyszy cofnięcie tylnych mięśni ud. Grzbietowa część kręgosłupa pochyla się natomiast do przodu, zmieniając w ten sposób normalną postawę i chód. Ogólnie przyjmuje się, że stan łagodny występuje, gdy przekroczenie wartości kątowych wynosi poniżej 50°, średnio nasilony, gdy przekroczenie jest pomiędzy 50-70° i ciężki powyżej 70-75°.

Uwypukleniu krzywizny kifotycznej towarzyszą również zmiany we wzroście kręgów (zamiast przybierać postać kostki stają się klinami, ułatwiając skrzywienie kręgosłupa do przodu) 

Jest to stan patologiczny niezależnie od wartości kątowej, podobnie jak skolioza. Jednak w przeciwieństwie do tej ostatniej, łatwiej wywołuje ból kręgosłupa. I to właśnie on jest objawem, który jako pierwszy sprawia, że pacjent udaje się na wizytę do lekarza.

Możliwe przyczyny

W większości przypadków schorzenie można przypisać nieprawidłowej postawie, często pochodzenia rodzinnego, którą można łatwo skorygować w okresie rozwoju, lub raczej słabemu umięśnieniu i delikatnej budowie, a nawet dyskomfortowi psychicznemu typowemu dla okresu dojrzewania, w którym nastolatkowie mają tendencję do „zamykania się w sobie”, przyjmując pozycję kifotyczną z zamkniętymi ramionami. Czasami przyczyną może być też nagły rozwój, który prowadzi do osiągnięcia wysokiego wzrostu.

Zmiany w chrząstkach są związane z czynnikami mechanicznymi i hamują wzrost w górę w przedniej części kręgów, które w miarę zakrzywiania stają się coraz bardziej spłaszczone i stopniowo przyjmują kształt klina. Oprócz uszkodzeń estetycznych mogą wystąpić trudności w oddychaniu i ciągły ból kręgosłupa.

Kto jest najbardziej narażony?

Patologiczne wygięcie kręgosłupa, które w zdecydowanej większości przypadków dotyka częściej płeć męską (80%), jest typowe dla nastolatków, ponieważ ma tendencję do zaostrzania się w okresie wzrostu kości, który przypada szczególnie na okres pokwitania (12-15 lat u płci męskiej), aż do końca dojrzewania kości (1-2 lata po zakończeniu formowania się postawy). Rozwój jest bardzo szybki, ponieważ jest bezpośrednio związany z rozwojem kręgosłupa, który z kolei jest sprzężony z szybkim rozwojem w okresie dojrzewania. Należy bardzo uważać na dzieci, ponieważ na początku choroba ta nie powoduje żadnego bólu. Zdiagnozowanie jej w porę, tj. przed wejściem w okres dojrzewania, jest kluczowe, dlatego badania profilaktyczne powinny być przeprowadzane przed ukończeniem 9/10. roku życia u dziewczynek i 11/12. roku życia u chłopców u lekarza ortopedy lub fizjoterapeuty specjalizującego się w patologiach kręgosłupa. 

Do kogo się udać i jakie badania wykonać?

Wygięcie kręgosłupa, podobnie jak skolioza, objawia się szczególnymi objawami, które muszą zostać dokładnie ocenione przez lekarza w celu postawienia prawidłowej diagnozy. Aby odróżnić patologiczne wygięcie kręgosłupa (prawdziwą chorobę) od postawy kifotycznej (która jest tylko wadą postawy), specjalista wykona różne testy aktywne i pasywne, a także zleci badania diagnostyczne. Przede wszystkim wystarczy wykonać wyprost kręgosłupa w górę: jeśli kręgosłup jest sztywny, a wygięcie kifotyczne nie prostuje się całkowicie, mamy do czynienia z chorobą; jeśli natomiast prostuje się, jest to tylko wada postawy. 

Na zdjęciu rentgenowskim trzony kręgów mają normalne kontury i nie ma oznak klinowania. W tym wieku, przed okresem dojrzewania, krzywizny da się zazwyczaj skutecznie skorygować, ale istnieje też ryzyko, że ulegną ustrukturyzowaniu, skutkując sztywnością; możliwe jest również, że poważne skrzywienie kręgosłupa w dzieciństwie może spowodować zaklinowanie kręgów w okresie dojrzewania.

Typowymi objawami patologicznego wygięcia kręgosłupa są

– kifoza pleców;

– postawa wygięta do przodu, łopatki wysunięte do przodu i nisko osadzona głowa;

– hiperlordoza lędźwiowa (uwypuklenie krzywizny w odcinku lędźwiowym, czyli dolnej części kręgosłupa).

Jeśli zmiany postawy nie są leczone w porę, sytuacja pogarsza się i dochodzi do deformacji. Dlatego konieczne jest szybkie rozpoznanie i diagnoza.

Jakie działania podejmować?

W większości przypadków postawa kifotyczna występująca przed wejściem w okres dojrzewania płciowego zanika; w niektórych przypadkach ulega jednak zaostrzeniu, a co gorsza, może rozwinąć się kifoza piersiowo-lędźwiowa. W tym czasie trzony kręgów są podatne na strukturalne deformacje plastyczne, które mogą stać się trwałe. Jeśli kifoza nie jest leczona, może ostatecznie przekształcić się w strukturalną deformację, przynosząc w wieku dorosłym ból i dużą sztywność kręgosłupa piersiowego.

Ponieważ każda młoda osoba jest inna, nie ma uniwersalnego sposobu postępowania w przypadku pacjenta ze skrzywieniem kręgosłupa. Młody pacjent, u którego stwierdzono elastyczną krzywiznę, która zwiększa kąt w okresie dojrzewania, będzie wymagał zastosowania aparatu ortopedycznego i będzie potrzebował konkretnego planu z właściwymi ćwiczeniami fizjoterapeutycznymi opracowanymi po przeprowadzeniu dokładnej oceny klinicznej i neuromotorycznej. Można również zastosować sesje terapii osteopatycznej z określonymi ćwiczeniami z zakresu gimnastyki posturalnej, które należy wykonywać często i regularnie: w ten sposób młody pacjent z pewnością będzie miał lepsze rokowania i lżejsze objawy niż dorosły pacjent ze sztywną krzywizną grzbietową. 

Główne cele rehabilitacji ruchowej to:

• Korekta wzorców i postaw, które powodują deformację
• Reedukacja oddechowa
• Zagwarantowanie mobilności stawów, szczególnie w obszarze grzbietowym
• Wzmocnienie mięśni stabilizujących łopatki
• Wydłużenie łańcucha wdechowego
• Wydłużenie łańcucha tylno-dolnego
• Wzmocnienie mięśni brzucha